ORM چیست؟

ORM که مخفف Object-Relational Mapping (نگاشت شیء به رابطه) است، یک تکنیک و ابزار برنامه‌نویسی است که به عنوان یک پل مجازی بین دنیای شیءگرای کد شما (مانند کلاس‌های #C) و دنیای رابطه‌ای پایگاه داده (مانند جداول SQL) عمل می‌کند. به جای اینکه توسعه‌دهنده به صورت دستی کدهای SQL بنویسد تا داده‌ها را از جداول بخواند و به اشیاء تبدیل کند (و برعکس)، ORM این فرآیند ترجمه را به صورت خودکار انجام می‌دهد. این کار باعث می‌شود تا برنامه‌نویسان بتوانند با داده‌ها به همان شکلی کار کنند که با اشیاء معمولی در کد خود تعامل دارند، که این امر سرعت توسعه را به شدت افزایش می‌دهد، از خطاهای رایج مانند SQL Injection جلوگیری می‌کند و کد را خواناتر و قابل نگهداری‌تر می‌سازد.

Marten: وقتی PostgreSQL با جادوی NoSQL در دات‌نت ملاقات می‌کند

Marten یک کتابخانه‌ی منحصربه‌فرد است که پارادایم‌های سنتی ORM را به چالش می‌کشد. این ابزار به جای نگاشت اشیاء به جداول رابطه‌ای، از قابلیت‌های پیشرفته‌ی JSONB در PostgreSQL بهره می‌برد تا پایگاه داده‌ی شما را به یک Document Database تمام‌عیار تبدیل کند. این رویکرد، پیچیدگی‌های ناشی از عدم تطابق مدل شیءگرا و مدل رابطه‌ای (Object-Relational Impedance Mismatch) را به کلی حذف می‌کند.

ویژگی‌های کلیدی Marten:

• ذخیره‌سازی اسناد (Document Storage): با Marten، شما کلاس‌های #C خود را مستقیماً به صورت اسناد JSON در PostgreSQL ذخیره می‌کنید. دیگر نیازی به تعریف جداول، ستون‌ها و روابط پیچیده نیست. Marten به صورت خودکار ساختار لازم را در پایگاه داده ایجاد و مدیریت می‌کند.

• پشتیبانی از LINQ: یکی از نقاط قوت Marten، پشتیبانی غنی آن از LINQ برای کوئری زدن روی اسناد JSON است. شما می‌توانید کوئری‌های پیچیده‌ای بنویسید که مستقیماً به عبارات بهینه در سمت PostgreSQL ترجمه می‌شوند.

• منبع رویداد (Event Sourcing): Marten تنها یک Document DB نیست؛ بلکه یک ابزار قدرتمند برای پیاده‌سازی الگوی Event Sourcing نیز محسوب می‌شود. شما می‌توانید تمام تغییرات وضعیت سیستم را به صورت دنباله‌ای از رویدادها ذخیره کرده و در هر زمان، وضعیت فعلی یک شیء را از روی این رویدادها بازسازی کنید. این قابلیت برای سیستم‌هایی با حسابرسی (Auditing) پیچیده و معماری‌های مبتنی بر CQRS ایده‌آل است.

• مدیریت اسکیمای پیشرفته: Marten می‌تواند به صورت خودکار و در حین اجرا، تغییرات مدل شما را شناسایی کرده و اسکیمای پایگاه داده را به‌روزرسانی کند. این ویژگی فرآیند توسعه و استقرار را به شدت ساده می‌کند.

چه زمانی از Marten استفاده کنیم؟

اگر پروژه‌ی شما با داده‌های نیمه‌ساختاریافته سروکار دارد، به انعطاف‌پذیری بالایی در مدل داده نیاز دارد، یا قصد پیاده‌سازی معماری Event Sourcing را دارید، Marten یک انتخاب بی‌نظیر است. این ابزار برای استارتاپ‌ها و پروژه‌هایی که با سرعت در حال تحول هستند و نمی‌خواهند درگیر پیچیدگی‌های مدیریت اسکیمای یک پایگاه داده رابطه‌ای سنتی شوند، بسیار مناسب است.

مثال کد (ذخیره و بازیابی یک سند):

public class User
{
    public Guid Id { get; set; }
    public string UserName { get; set; }
    public string FullName { get; set; }
}

public async Task ManageUser(IDocumentStore store)
{
    await using var session = store.LightweightSession();

    var newUser = new User { UserName = "john.doe", FullName = "John Doe" };
    session.Store(newUser); // ذخیره کاربر جدید
    await session.SaveChangesAsync();

    var loadedUser = await session.Query()
                                  .FirstOrDefaultAsync(u => u.UserName == "john.doe");

    Console.WriteLine($"User Found: {loadedUser?.FullName}");
}

RepoDb: پل ارتباطی میان سرعت Dapper و سادگی Entity Framework

RepoDb خود را یک ORM هیبریدی (Hybrid ORM) معرفی می‌کند. این کتابخانه با هدف پر کردن شکاف بین Micro-ORM‌هایی مانند Dapper و Full-ORM‌هایی مانند Entity Framework Core توسعه یافته است. RepoDb تلاش می‌کند تا سرعت خام و کنترل بالای Dapper را با سهولت استفاده و ویژگی‌های خودکار ORM‌های بزرگ‌تر ترکیب کند.

ویژگی‌های کلیدی RepoDb:

• کارایی بالا: RepoDb از طریق کش کردن هوشمندانه و تولید کدهای میانی (IL Generation)، به سرعتی بسیار نزدیک به Dapper و کدهای ADO.NET خام دست می‌یابد. بنچمارک‌های مختلف نشان می‌دهند که در بسیاری از سناریوها، RepoDb سریع‌ترین ORM در اکوسیستم دات‌نت است.

• عملیات مبتنی بر فلوئنت و SQL خام: شما می‌توانید از متدهای فلوئنت و strongly-typed برای عملیات CRUD (مانند Insert, Update, Query) استفاده کنید و همزمان، هر زمان که نیاز داشتید، کوئری‌های SQL خام را به سادگی اجرا کنید. این انعطاف‌پذیری به توسعه‌دهنده قدرت انتخاب بهترین ابزار برای هر کار را می‌دهد.

• عملیات دسته‌ای (Batch Operations): RepoDb پشتیبانی داخلی و بسیار کارآمدی برای عملیات Bulk مانند BulkInsert، BulkUpdate و BulkMerge دارد که بهینه‌ترین راه برای کار با حجم بالای داده است.

• کش داخلی: این ORM به صورت پیش‌فرض یک لایه کش سطح دوم (Second-Level Caching) ارائه می‌دهد که می‌تواند به شکل چشمگیری تعداد درخواست‌ها به پایگاه داده را کاهش داده و عملکرد اپلیکیشن را بهبود بخشد.

• عدم وابستگی به مدل: RepoDb برخلاف EF Core، شما را مجبور به ارث‌بری از کلاس خاصی (مانند DbContext) نمی‌کند. مدل‌های شما (POCOs) کاملاً تمیز و مستقل باقی می‌مانند.

چه زمانی از RepoDb استفاده کنیم؟

اگر عملکرد و کارایی اولویت اصلی شماست، اما همچنان می‌خواهید از سادگی و متدهای کمکی یک ORM بهره‌مند شوید، RepoDb یک گزینه‌ی عالی است. این ابزار برای پروژه‌هایی که با حجم زیادی از داده سروکار دارند و عملیات دسته‌ای در آن‌ها رایج است، فوق‌العاده قدرتمند عمل می‌کند. همچنین برای تیم‌هایی که می‌خواهند به تدریج از ADO.NET یا Dapper به یک ORM با امکانات بیشتر مهاجرت کنند، RepoDb مسیری هموار را فراهم می‌کند.

مثال کد (درج و کوئری ساده):

public class Customer
{
    public int Id { get; set; }
    public string Name { get; set; }
    public DateTime MemberSince { get; set; }
}

public void ManageCustomer(string connectionString)
{
    using var connection = new SqlConnection(connectionString).EnsureOpen();

    var newCustomer = new Customer { Name = "Jane Smith", MemberSince = DateTime.UtcNow };
    var id = connection.Insert(newCustomer); // درج مشتری و دریافت شناسه

    var customers = connection.QueryAll();
    
    var jane = connection.Query(c => c.Name == "Jane Smith").FirstOrDefault();
    
    Console.WriteLine($"Customer Found: {jane?.Name}");
}

LinqToDB: قدرت بی‌نهایت LINQ برای تسلط بر SQL

LinqToDB یک ORM سبک و بسیار سریع است که تمرکز اصلی خود را بر ارائه‌ی یک مترجم LINQ to SQL قدرتمند و بهینه گذاشته است. این کتابخانه به شما اجازه می‌دهد تا پیچیده‌ترین کوئری‌های SQL را با استفاده از سینتکس آشنای LINQ در #C بنویسید و اطمینان داشته باشید که کد SQL تولید شده، بهینه و خوانا خواهد بود.

ویژگی‌های کلیدی LinqToDB:

• تولید SQL شفاف و بهینه: نقطه‌ی قوت اصلی LinqToDB، موتور ترجمه‌ی LINQ آن است. این ابزار کوئری‌های LINQ شما را به SQL تمیز و کارآمدی تبدیل می‌کند که اغلب با SQL نوشته شده توسط یک توسعه‌دهنده‌ی باتجربه برابری می‌کند.

• پشتیبانی گسترده از پایگاه‌های داده: LinqToDB از طیف وسیعی از پایگاه‌های داده از جمله SQL Server, PostgreSQL, MySQL, Oracle, SQLite و بسیاری دیگر پشتیبانی می‌کند.

• کنترل کامل بر کوئری: این کتابخانه امکانات پیشرفته‌ای مانند Common Table Expressions (CTEs)، Window Functions و Bulk Copy را مستقیماً از طریق عبارات LINQ در اختیار شما قرار می‌دهد. این سطح از کنترل در کمتر ORMی یافت می‌شود.

• نگاشت انعطاف‌پذیر: شما می‌توانید مدل‌های خود را از طریق Attribute-based mapping یا Fluent API به جداول پایگاه داده نگاشت کنید. این انعطاف‌پذیری به شما اجازه می‌دهد تا مدل‌های دامنه خود را از منطق دسترسی به داده جدا نگه دارید.

• بدون ردپای اضافی (No Tracking): LinqToDB به طور پیش‌فرض وضعیت اشیاء را ردیابی نمی‌کند (No Change Tracking). این ویژگی آن را برای سناریوهای Read-Heavy که در آن‌ها عملکرد اهمیت بالایی دارد، بسیار سریع می‌سازد.

چه زمانی از LinqToDB استفاده کنیم؟

اگر پروژه‌ی شما نیازمند کوئری‌های SQL پیچیده و بهینه است و تیم شما تسلط خوبی بر LINQ دارد، LinqToDB یک انتخاب فوق‌العاده است. این ابزار برای اپلیکیشن‌های گزارش‌گیری، داشبوردهای تحلیلی و هر سیستمی که در آن عملکرد خواندن داده‌ها حیاتی است، می‌درخشد. LinqToDB برای توسعه‌دهندگانی که می‌خواهند قدرت SQL را بدون فدا کردن type-safety و راحتی LINQ در اختیار داشته باشند، ایده‌آل است.

مثال کد (کوئری پیچیده با Join):

[Table("Products")]
public class Product
{
    [PrimaryKey, Identity] public int ProductID { get; set; }
    [Column] public string ProductName { get; set; }
    [Column] public int CategoryID { get; set; }
}

[Table("Categories")]
public class Category
{
    [PrimaryKey, Identity] public int CategoryID { get; set; }
    [Column] public string CategoryName { get; set; }
}

public void GetProductsWithCategories(string connectionString)
{
    using var db = new DataConnection(new DataOptions().UseSqlServer(connectionString));

    var query = from p in db.GetTable()
                join c in db.GetTable() on p.CategoryID equals c.CategoryID
                where c.CategoryName == "Beverages"
                select new { p.ProductName, c.CategoryName };

    foreach (var item in query)
    {
        Console.WriteLine($"Product: {item.ProductName}, Category: {item.CategoryName}");
    }
}

ServiceStack.OrmLite: سادگی، سرعت و رویکرد Code-First

OrmLite بخشی از اکوسیستم بزرگ‌تر ServiceStack است، اما به عنوان یک Micro-ORM مستقل نیز قابل استفاده است. فلسفه‌ی اصلی OrmLite، ارائه یک لایه‌ی دسترسی به داده‌ی ساده، سریع و مبتنی بر POCO است که کمترین سربار و پیچیدگی را به پروژه تحمیل کند. این ابزار با تمرکز بر رویکرد Code-First، تجربه‌ی توسعه‌ی روان و لذت‌بخشی را فراهم می‌کند.

ویژگی‌های کلیدی ServiceStack.OrmLite:

• سادگی و خوانایی API: OrmLite دارای یک API بسیار شهودی و روان است. متدها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که کد شما تمیز و قابل فهم باقی بماند. این ابزار بر مجموعه‌ای از extension methodها بر روی IDbConnection بنا شده است.

• سرعت بالا: همانند Dapper، OrmLite نیز یک ابزار بسیار سبک و سریع است. این ORM با حداقل سربار، دستورات شما را به SQL تبدیل و اجرا می‌کند.

• رویکرد Code-First: شما می‌توانید به راحتی اسکیمای پایگاه داده خود را از روی کلاس‌های #C (POCOs) ایجاد و مدیریت کنید. با استفاده از attributeها می‌توانید ویژگی‌های جداول و ستون‌ها را به سادگی کنترل نمایید.

• مستقل از پایگاه داده (RDBMS-Agnostic): API اصلی OrmLite در بین تمام پایگاه‌های داده‌ی پشتیبانی‌شده (SQL Server, PostgreSQL, MySQL, SQLite) یکسان است، که این امر مهاجرت بین پایگاه‌های داده را آسان‌تر می‌کند.

• پشتیبانی از روابط: OrmLite از طریق [Reference] attribute، پشتیبانی ساده و کارآمدی برای بارگذاری روابط یک-به-یک و یک-به-چند ارائه می‌دهد.

چه زمانی از ServiceStack.OrmLite استفاده کنیم؟

OrmLite برای توسعه‌دهندگانی که به دنبال یک ORM سبک، سریع و با یک API تمیز هستند، گزینه‌ای عالی است. اگر از پیچیدگی‌های ORM‌های بزرگ خسته شده‌اید و به ابزاری نیاز دارید که بدون دردسر و با حداقل تنظیمات، کار شما را راه بیندازد، OrmLite شما را ناامید نخواهد کرد. این ابزار برای ساخت میکروسرویس‌ها، APIهای وب و اپلیکیشن‌هایی که در آن‌ها سرعت توسعه و سادگی کد اولویت دارد، بسیار مناسب است.

مثال کد (ایجاد جدول و CRUD پایه):

public class Person
{
    [AutoIncrement]
    public int Id { get; set; }
    public string FirstName { get; set; }
    public string LastName { get; set; }
    public int Age { get; set; }
}

public void ManagePerson(IDbConnectionFactory dbFactory)
{
    using var db = dbFactory.OpenDbConnection();

    db.CreateTableIfNotExists(); // ایجاد جدول در صورت عدم وجود

    var person = new Person { FirstName = "Ada", LastName = "Lovelace", Age = 36 };
    db.Insert(person);

    var people = db.Select(p => p.Age > 30);

    foreach (var p in people)
    {
        Console.WriteLine($"{p.FirstName} {p.LastName}");
    }
}

نتیجه‌گیری: انتخاب ابزار مناسب برای کار درست

دنیای ORM‌ها در دات‌نت بسیار فراتر از Entity Framework و Dapper است. هر یک از ابزارهای بررسی‌شده در این مقاله — Marten با رویکرد نوآورانه‌ی Document DB بر روی PostgreSQL، RepoDb با ترکیب هوشمندانه‌ی سرعت و سادگی، LinqToDB با قدرت بی‌بدیل در ترجمه‌ی LINQ به SQL بهینه، و ServiceStack.OrmLite با تمرکز بر سادگی و توسعه‌ی سریع — راه‌حل‌های قدرتمندی برای چالش‌های واقعی ارائه می‌دهند.

انتخاب ORM مناسب، تصمیمی است که باید بر اساس نیازهای خاص پروژه، مهارت‌های تیم و اولویت‌های عملکردی گرفته شود. به جای پایبندی کورکورانه به ابزارهای رایج، کاوش در این گزینه‌های کمتر شناخته‌شده می‌تواند به شما کمک کند تا اپلیکیشن‌هایی کارآمدتر، انعطاف‌پذیرتر و با قابلیت نگهداری بالاتر بسازید. در پروژه‌ی بعدی خود، به این قهرمانان گمنام فرصتی برای درخشش بدهید.